Wat is stagflatie?

Het woord ‘stagflatie’ is een samengesteld woord dat bestaat uit de woorden ‘stagnatie’ en ‘inflatie’. We spreken van stagflatie wanneer de economie stagneert en er hoge inflatie is. Stagflatie is lastig te bestrijden omdat maatregelen tegen inflatie de economie verder laten stagneren. Maatregelen die de economie uit een (stagnerende) recessie trekken werken inflatie juist weer in de hand.

Hoe ontstaat stagflatie?

In tijden van stagnatie/recessie is er minder vraag naar goederen en diensten. De economie koelt af, verkoopcijfers van bedrijven lopen terug en vaak volgen er ontslagen. Bij inflatie is daarentegen de vraag naar goederen en diensten juist hoog. Doordat er meer vraag dan aanbod is, stijgen de prijzen. Veel vraag naar producten en diensten zorgt ervoor dat bedrijven meer gaan produceren. Dit zorgt weer voor meer werkgelegenheid.

Hoe kunnen inflatie en stagnatie, die haaks op elkaar lijken te staan, tegelijkertijd optreden? Economen wijzen hier twee mogelijke oorzaken voor aan:

Plotseling toenemende grondstofprijzen

Voor stagnatie moeten plotselinge veranderingen in de kosten van belangrijke grondstoffen zoals olie en gas optreden. Eigenlijk gebeurt dit maar zelden. In de jaren '70 kwam het door de oliecrisis waarbij de olieprijs fors toenam. In 2022 zagen we tekenen van stagflatie nadat Rusland Oekraïne binnenviel en de olie- en gasprijzen explosief stegen.

Een plotselinge stijging van de prijs van belangrijke grondstoffen werkt door naar de producten die consumenten kopen. Bedrijven en consumenten krijgen hierdoor met hogere productprijzen te maken. Productie- en vervoerskosten worden namelijk doorberekend in de eindproductprijs (inflatie). Daarnaast zitten bedrijven met torenhoge kosten waardoor het productieproces vaak afgeschaald moet worden (stagnatie).

Economisch wanbeleid regering

Een overheid kan stagflatie veroorzaken als ze een beleid voert dat de industrie schaadt en tegelijkertijd de hoeveelheid geld fors vergroot. Deze twee beleidskeuzes moeten dan tegelijkertijd worden uitgevoerd. Het ene beleid schaadt de economie (stagnatie), het andere beleid laat de waarde van geld afnemen (inflatie).

Wat is er te doen tegen stagflatie?

De rente verlagen

Om de stagnerende economie uit het slop te trekken verlagen centrale banken vaak de rente. Deze financiële prikkel zorgt ervoor dat het minder kost om geld te lenen. Daarnaast levert geld op een bankrekening met lage rente niet veel op. Renteverlaging moet mensen aanzetten om hun geld uit te geven en te investeren. Zo zorgen centrale banken ervoor te zorgen dat er meer geld in omloop komt, waardoor de economie gestimuleerd wordt.

De rente verhogen

Als de inflatie hoog is, is de economie vaak juist ‘oververhit’. Er is veel vraag naar producten en diensten. Bedrijven kunnen deze vraag niet bijhouden en daardoor ontstaat schaarste. Schaarste drijft de prijs van goederen en diensten omhoog. Door de rente te verhogen wordt het minder aantrekkelijker om geld uit te geven. Geld lenen kost meer geld en geld op een spaarrekening laten staan met hoge rente levert juist wat op. De economie koelt dan af omdat mensen minder uitgeven.

De kern van het probleem aanpakken

Bij stagflatie is het voor centrale banken lastig om actie te ondernemen. De rente ophogen kan de economie verder afremmen. Rente verlagen kan nog meer inflatie aanwakkeren. Een oplossing vinden voor sterk gestegen grondstofprijzen is ook een idee. Dit kan door grondstoffen ergens anders vandaan te halen of door op zoek te gaan naar alternatieven.

Wat merk je van stagflatie?

Een recessie en hoge inflatie zijn afzonderlijk al vervelend voor iedereen, maar wanneer stagflatie optreedt, is dit nog vervelender. Het stagneren van de economie zorgt voor minder werkgelegenheid en minder productiviteit. Hierdoor zijn er minder banen, meer ontslagen en meer werkloosheid. Als daar bovenop inflatie zorgt voor flink wat koopkrachtverlies worden mensen op twee fronten geraakt. Met dezelfde hoeveelheid geld kan je dan minder kopen. Je salaris, spaargeld of pensioen wordt minder waard.

Welk effect heeft stagflatie op het beursklimaat?

Stagflatie zorgt voor een zwakker economisch klimaat waarbij bedrijven voor moeilijke keuzes komen te staan. Voor sommige bedrijven is het mogelijk om verhoogde productiekosten, door bijvoorbeeld extra dure grondstofprijzen, door te rekenen aan hun klanten. Vooral bedrijven met essentiële goederen (supermarkten, energiebedrijven etc.) zie je dit vaak doen. Zij zijn minder bang om hun prijzen te verhogen omdat mensen hun producten nodig hebben.

Voor sommige bedrijven zijn grondstoffen de grootste kostenpost binnen het bedrijf. Bij fors stijgende grondstofprijzen wordt daarom de productie soms afgeschaald of (tijdelijk) stilgelegd. Een metaalfabriek is bijvoorbeeld erg afhankelijk van gasprijzen, want staalovens draaien op gas. Als de gasprijs vertienvoudigt, wordt staal produceren dus aanzienlijk duurder. Deze stijgingen zijn niet meer door te berekenen aan (eind)klanten. In dat geval is de productie stilleggen soms verstandiger omdat het product door oplopende productiekosten niet meer winstgevend is.

Stagflatie zal dus een wisselend effect hebben op beursgenoteerde bedrijven. Bedrijven met een sterke merkidentiteit en bedrijven die essentiële goederen en producten leveren, zullen minder last hebben van de effecten van stagflatie. Bedrijven die sterk afhankelijk zijn van grondstofprijzen zullen het moeilijker krijgen.

Terug